رقابت ایران و آمریکا در بازار پسته؛ چرا جایگاه پسته ایران افت کرده است؟

لوئو لایی آن، تحلیلگر سیاسی و روزنامه نگار چین در ادامه نوشت: ماه‌های مرداد و شهریور فصل به ثمر رسیدن پسته است. «داریوش سالم پور»، یکی از مقامات وزارت کشاورزی ایران چندی پیش گفت که میزان تولید پسته امسال در ایران نزدیک به ۳۰۰ هزار تن رسیده که در مقایسه با دو سال قبل، ۱۵ درصد افزایش یافته است. نیمی از تولید پسته مصرف داخلی است و نیم دیگر هم به سایر کشورها صادر می‌شود و این محصول از نظر ارزآوری رتبه اول در محصولات کشاورزی را داراست.  

پسته ایران ارزش بالای تغذیه‌ای و طعم خوبی دارد و از محبوبیت مصرف کنندگان کشورهای مختلف برخوردار است. من و همکارانم هنگام سفر به ایران و بازگشت به چین، حتما پسته، زعفران و سایر تولیدات مخصوص ایران را با خود می‌آوریم. در پلتفرم‌های اصلی تجارت الکترونیک چین مانند Taobao و Pinduoduo، بسیاری از بازرگانان شامل برخی وبلاگ‌نویسان ایرانی هستند که پسته ایران را می‌فروشند.

با این حال، در مقایسه با پلتفرم‌های تجارت الکترونیک، در سوپرمارکت‌های سنتی چین پسته ایران به ندرت دیده می‌شود و بجای آن پسته آمریکا در همه جا به چشم می‌خورد. این یک واقعیت را منعکس می‌کند: ایالات متحده گوی سبقت را از ایران در صنعت پسته ربوده است.

طبق گزارش رسانه‌های ایران، پسته ایران در سال 2000 حدود 80 درصد از بازار جهانی را به خود اختصاص داده بود، اما در سال‌های اخیر، ایران به عنوان بزرگترین تولید کننده و صادرکننده پسته در جهان، جای خود را به آمریکا داده است. ایران سال گذشته 120 هزار تن پسته به ارزش نزدیک به یک میلیارد دلار صادر کرد. این مبلغ خیلی زیاد نیست اما مربوط به معیشت صدها هزار پسته کار ایرانی است. برای دولت ایران، کاشت و فرآوری پسته از صنایع ستونی مهم است و بازار پسته «میدان جنگ» است که نمی‌توان آن را از دست داد. رسانه‌های ایرانی حتی از عبارت «جنگ پسته» برای توصیف رقابت با آمریکا برای کسب مقام اول در بازار پسته استفاده می‌کنند.

به باور کارشناسان علت پیشی گرفتن جایگاه جهانی پسته ایران توسط آمریکا عمدتاً به دلیل عواملی مانند تحریم‌های ایالات متحده، خشکسالی و تشدید رقابت است.

ایالات متحده مدعی است که تحریم‌های این کشور علیه ایران محدود به حوزه‌هایی مانند صنایع نظامی، مالی و نفت و گاز است، اما در واقع تحریم‌ها تقریباً همه‌ زمینه‌ها را پوشش می‌دهد و مشتریان خارجی هنگام تجارت با بازرگانان ایرانی با مشکلات پرداخت مواجه می‌شوند و به این ترتیب صادرات پسته، زعفران، فرش و محصولات برتر سنتی ایران را تحت تاثیر قرار می‌دهد. می‌توان گفت صنایع مربوطه ایران در رقابت‌های بین‌المللی گره خورده‌اند که بی‌تردید مزیت رقابتی ناعادلانه‌ای را برای رقبای آمریکایی و سایر کشورها به همراه دارد.

خشکسالی نیز عامل مهمی در کاهش تولید پسته ایران است. 60 درصد پسته ایران در کرمان تولید می‌شود، اما به دلیل تغییرات اقلیمی و کاهش کیفیت آب‌های زیرزمینی، خشکسالی‌ها در این استان شدت یافته و برخی از پسته کاران از این منطقه به مناطق دیگر مهاجرت کرده‌اند. خشکسالی فقط بر تولید پسته تأثیر نگذاشته و «مسعود پزشکیان» رئیس جمهور ایران اخیراً موضوع جابجایی پایتخت را مطرح کرده، موضوعی که علت اصلی آن  کمبود شدید آب در تهران است.

علاوه بر این، با ادامه رشد تقاضای جهانی پسته، بسیاری از کشورها مساحت مناطق کاشت پسته را افزایش داده‌اند که این امر باعث شده که کشت، فرآوری و تجارت پسته به یک صنعت بسیار رقابتی تبدیل شود. علاوه بر آمریکا، ایران با رقبای بین‌المللی بیشتری مانند ترکیه و سوریه نیز مواجه است.

با این حال، چشم انداز صنعت پسته ایران همچنان قابل توجه است. اگرچه حجم تولید و صادرات پسته آمریکایی از ایران فرا رفته، اما هنوز طعم آن با پسته ایران قابل مقایسه نیست. پسته ایرانی در مقایسه با پسته آمریکایی، دارای فرهنگ طولانی، گونه‌های غنی‌تر، طعم شیرین‌تر و مواد سالم‌تر است و می‌تواند ذائقه مصرف کنندگان را تسخیر کند.

اتاق بازرگانی ایران و چین در گزارشی اعلام کرده که چین یکی از بزرگترین خریداران پسته ایران است و همچنین بازاری با بیشترین پتانسیل رشد در آینده به حساب می‌آید؛ این امید وجود دارد که فعالان این صنعت به بازاریابی در چین اهمیت زیادی بدهند.

پسته ایرانی اگرچه در این صنعت از شهرت خوبی برخوردار است، اما برای مصرف کنندگان عمومی چینی چندان شناخته شده نیست و باید تلاش زیادی برای تبلیغ آن انجام داد. «هفتمین نمایشگاه واردات چین» که آبان ماه امسال در شانگهای برگزار می‌شود فرصتی خوب برای صادرکنندگان پسته ایرانی است که نباید از دست داد.