سال ۱۴۰۲، خشک ترین سال در ۵ دهه اخیر
مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور بیان کرد: امسال ما در چهارمین سال خشکسالی هستیم و در حقیقت بیش از ۵ دهه اطلاعات و آماری که ما داریم یکی از بدترین سال‌های کشور محسوب می‌شود.
شبکه خبر در برنامه صف اول، چالش‌ها و راهکار‌های صنعت آب و فاضلاب را با حضور هاشم امینی مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور بررسی کرد.
کشور ما به دلیل موقعیت جغرافیایی جزو کشور‌های خشک و نیمه خشک به حساب می‌آید که البته کاهش بارندگی‌ها در سال‌های اخیر هم مزید بر علت این خشکسالی بوده و آن طور که شرکت مدیریت منابع آب اعلام کرده میزان بارش‌ها در پاییز امسال حتی نسبت به سال گذشته چیزی حدود ۶ درصد هم کاهش داشته و این هشداری است برای وقوع بحران خشکسالی. اگرچه که در کشور در شرایط کم‌بارشی به سر می‌بریم، اما به جهت همین شرایط کم‌بارشی موضوع مدیریت منابع آبی در کشور اهمیت دو چندانی پیدا می‌کند.
وضعیت آب و فاضلاب شهر‌ها و روستا‌های ما به چه صورت است، آب شرب چه میزان اکنون در شهر‌ها و روستا‌های ما در دسترس است، آب بهداشتی و نوع فاضلابی که آنجا به عنوان یک شبکه وجود دارد.
امینی: ما در کشوری هستیم که دارای اقلیم خشک و نیمه‌خشک است. متوسط بارندگی در دنیا حدود ۸۰۰ تا ۸۵۰ میلی متر است و در قاره آسیا ۶۰۰ تا ۶۵۰ میلی متر در سال، ولی در کشور ما این عدد حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلی متر است و میزان بارش‌ها ناهمگن در بخشی از اقلیم ما بارش‌ها بالای هزار میلی متر در بخشی از اقلیم ما بارش‌ها بسیار ناچیز است و این باعث شده که مدیریت تأمین آب شرب و بهداشت سختی‌های خودش را داشته باشد و مسئولان امر در حوزه وزارت نیرو با دقت به این موضوع بپردازند و موضوع را رصد کنند. امسال ما در چهارمین سال خشکسالی هستیم و در حقیقت بیش از ۵ دهه اطلاعات و آماری که ما داریم یکی از بدترین سال‌های کشور محسوب می‌شود. در حوزه صنعت آب و فاضلاب هم به جهت همین شرایطی که در بارش‌ها داشتیم برنامه ریزی بسیار دقیقی را داریم انجام می‌دهیم که ما حداقل بتوانیم آب شرب و بهداشت مردم را در شهر‌ها و روستاها تأمین کنیم.
در کل کشور اکنون در حوزه شهری حدود ۹۹ و ۹ دهم درصد جمعیت شهری را تحت پوشش آب شرب و بهداشت داریم و در روستاها حدود ۸۷ درصد. این شاخص برخورداری در روستاها در ابتدای دولت سیزدهم ۸۲ درصد بود و هدف گذاری دولت این است که با اقداماتی که انجام می‌دهد به خصوص در بخش روستایی عدد را به ۹۰ درصد برساند.
این میزان آب شرب را ما در ۱۶۹ تصفیه خانه در سطح کشور داریم تصفیه می‌کنیم و به دست مردم می‌رسانیم. البته این نکته را هم اشاره کنم که ۶۰ درصد آبی که به دست مردم می‌رسد از طریق منابع زیرزمینی است و ۴۰ درصد از طریق منابع سطحی است که این ۴۰ درصد در این ۱۶۹ تصفیه خانه تصفیه می‌شود و شاخص‌ها و استاندارد‌های بهداشتی را رعایت می‌کنیم در عین حالی که قریب به ۹۵۰ آزمایشگاه کنترل کیفی به صورت روزانه این کیفیت آب تحویلی را در سطح شهر‌ها و روستاها رصد می‌کنند. قریب به ۵۵۰ هزار نمونه میکروبی را ما در طول سال به طور متوسط از نمونه آبی که در دسترس مردم قرار می‌دهیم نمونه می‌گیریم و ۲۰ میلیون نمونه میکروبی در عین حالی که دستگاه‌های بالادستی ما در حوزه کیفیت آب مراکز بهداشت دانشگاه علوم پزشکی هم این آب را رصد می‌کنند کیفیتش را در منازل مردم و اگر اشکالی و ایرادی به لحاظ کیفی داشته باشد به ما متذکر می‌شوند و جمع مخازن آب ما در کشور که به هر حال بخشی از این آب را به جهت افزایش تاب آوری و پایداری شبکه ما حفظ می‌کنیم حدود ۲۱ و ۶ دهم میلیون متر مکعب است که حدود ۱۴۶ هزار کیلومتر خطوط انتقال داریم و ۳۵۳ هزار کیلومتر شبکه توزیع که این آب را به بتوانیم در اختیار مردم قرار دهیم.
هدر رفت آب شرب ما چقدر است تقریباً در سال؟
امینی: ما در صنعت آب و فاضلاب این عنوان را تحت عنوان آب بدون درآمد نامگذاری می‌کنیم که بخشی همان هدر رفتی است که جنابعالی اشاره کردید، بخشی هم آبی است که اشتباه قرائت یا آبی است که مصارف مجاز بدون درآمد قلمداد می‌کنیم، در سطح کشور این عدد در شهر و روستا اکنون ۳۱ و نیم درصد است.
عدد بالایی است درست است؟
امینی: این عدد ۳۱ و نیم درصد عدد آب بدون درآمد است، ولی شاخص هدر رفت ما حدود ۱۶ درصد است، ۱۶ درصد تلفات واقعی شبکه‌های آب است.
این به جهت فرسودگی شبکه است یا مثلاً به جهت ضعف مدیریت است به چه دلیل این هدر رفت اتفاق می‌افتد؟
امینی: این هدررفتی که از آن نام بردیم بیشتر فرسودگی شبکه‌های آب، فرسودگی انشعابات و حوادثی که در شبکه اتفاق می‌افتد است.
میانگین جهانی این هدررفت چقدر باید باشد؟
امینی: در دنیا در اقلیم‌های خشک و نیمه خشک میزان آب بدون درآمد حدود ۱۵ درصد است و تلفات واقعی در کشور‌های خیلی پیشرفته و کشور‌هایی که در حوزه آب پیشرو هستند و شبکه‌های استاندارد و از جنس لوله‌های اسفنج استیل استفاده می‌کنند آنجا بین ۳ تا ۴ درصد هدر رفت را داریم، ولی در کشور خودمان هم استان‌هایی را داریم که در این زمینه کار کردند.
سه چهار برابر نُرم جهانی ما هدررفت آب داریم؟
امینی: این‌ها برمی گردد به برخی از استان‌هایی که شبکه هایش قدیمی است، استان‌هایی مثل یزد، قم، قزوین، اصفهان میزان هدررفت شان، آب بدون درآمدشان حدود بین ۱۶ تا ۱۷ است که یک شاخص خیلی خوب محسوب می‌شود در برخی از استان‌ها که توجه شده به موضوع اصلاح شبکه، از تکنولوژی‌های روز استفاده کردند در حوزه مدیریت توزیع آب، سامانه‌های تله متری دارند، تله کنترل دارند که خوشبختانه این شاخص را کاهش بدهند.
اکنون چند شهرمان با تنش آبی درگیر هستند که دارای تنش آب هستند و اصلاً تعریف ما از تنش آبی چیست؟
امینی: شهر‌هایی که بین منابع و مصارف شان ناترازی داشته باشند و این عدد بیش از ۱۰ درصد باشد را می‌گوییم شهر دارای تنش آبی است و ما میزان مصرف آب مان بیشتر از منابع تولیدمان است، این عدد و شاخص را برایشان در نظر می‌گیریم و با عنوان تنش آبی از آنها یاد می‌کنیم.
هر سال با از دست رفتن بخشی از آب‌های سطحی یا آب‌های زیرزمینی بخشی از شهر‌ها و روستاهایمان دچار تنش آبی می‌شوند، ما برنامه ریزی‌ای که در شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور داریم از ابتدای سال آبی شروع می‌کنیم به رصد و پایش شهر‌ها و بررسی میزان منابع و مصارف شهر را.
در حال حاضر تقریباً ۲۷۵ شهر ما دارای تنش آبی است که خوشبختانه تمام این شهر‌ها را ما رصد و پایش کردیم و به صورت هفتگی جلساتی را برگزار می‌کنیم که پروژه‌هایی که برای رفع تنش و پایداری شبکه برای این شهر‌ها تعریف کردیم در موقع خودش به بهره برداری برسد و در مدار توزیع قرار بگیرد، این سبک کار تقریباً دو سالی است که در مجموعه شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور بنای آن قرار داده شده است در عین حالی که دو هفته یک بار در حضور شخص وزیر نیرو این طرح‌ها و پروژه‌هایی که تعریف کردیم در پیشرفت فیزیکی شان بررسی می‌کنیم کما اینکه اکنون شهر‌هایی مثل سیستان و بلوچستان، مشهد یا حتی تهران بررسی می‌کنیم و پروژه‌ها تعریف شده.
اکنون تهران جزو شهر‌هایی که تنش آبی دارند است؟
امینی: تهران از سامانه شرق سه تا سد لار، لتیان و ماملو و سامانه غرب از کرج و طالقان بهره مند می‌شود. برنامه ریزی ما برای کلانشهری مثل تهران است که هیچ گونه خللی در توزیع آب ایجاد نشود، نه تنها این تفکر برای تهران است برای سایر شهر‌ها هم به همین سبک و سیاق عمل می‌کنیم، ولی پروژه‌ها در تابستان ۱۴۰۲ - ۱۴۰۱ برای این شهر‌ها تعریف شده بود و در موعد خودش این پروژه‌ها به بهره برداری رسید.
یعنی تنش آبی بود، ولی مدیریت می‌شود؟
امینی: مدیریت شد.
شما بالاخره در شهری هستید که دچار تنش آبی است، منابع آب محدود است، مصرف هم بالاخره مشخص است، غیر از این که مثلاً درخواست شود برای صرفه جویی چه اقدامات دیگری اتفاق می‌افتد که این مدیریت شود؟
امینی: برای مدیریت تنش آبی ما باید میزان تاب آوری خودمان را افزایش دهیم و پایداری شبکه را هم در کنار این قضیه مدنظر قرار دهیم.
در شهری مثل تهران به جهت این که ما بتوانیم موضوع مدیریت تقاضا را هم در کنار مدیریت مصرف داشته باشیم، ایجاد سامانه‌های تله متری و سامانه‌های مدیریت فشار که این سامانه‌های مدیریت فشار برای کاهش هدررفت شبکه هم است، برخی از نقاط تهران میزان فشار بر شبکه‌های آب شرب غیر استاندارد است، با مدیریت فشار، میزان فشار شبکه را کم می‌کنیم در عین حالی که در تهران در توزیع آب به شدت دقت می‌شود و بار‌ها هموطنان عزیز ما و شهروندان ملاحظه کردند که سامانه تله متری شهر تهران به صورت لحظه‌ای و آنلاین میزان آبی که در شبکه‌ها توزیع می‌شود را چک و کنترل می‌کنند که همه شهروندان از یک عدالت کمی در توزیع آب برخوردار باشند.
روستاها را فرمودید برای این که به بهره مندی مردم از شبکه آبرسانی اضافه شود سال‌ها طول می‌کشد، این به جهت محدودیت منابع آبی، محدودیت منابع مالی است یا اساساً اجرای این پروژه‌ها زمانبر است؟
امینی: در شبکه‌های توزیع گاز یا شبکه‌های توزیع برق به صورت شبکه سراسری است، ولی در بخش آب، به صورت نقطه‌ای منابع آبی را داریم و هر نوع آبی را هم ما نمی‌توانیم در حوزه شرب و بهداشت استفاده کنیم، از این جهت است که باید انتقال از حوزه‌ای به حوزه دیگر منابع آبی مطمئن زیرزمینی و سطحی را دنبال کنیم. یک عقب افتادگی تاریخی در حوزه آب شرب روستاها داشتیم که در دولت سیزدهم با تدبیری که وزیر نیرو داشتند، مقرر کردند که یک قرارگاهی را تحت عنوان قرارگاه جهاد آبرسانی ما داشته باشیم و بتوانیم یک قدم بزرگ برای آبرسانی به روستاها تعریف کنیم که خوشبختانه همین جور که در بدو کلامم اشاره کردم این شاخص برخورداری روستایی را ما در دو سال گذشته دولت از عدد ۸۲ درصد به عدد ۸۷ رساندیم و هدف گذاری دولت هم این است که این عدد به ۹۰ درصد برسد و ۱۰ هزار روستا را ما ان‌شاءالله در این مقطع آب دار کنیم. تا امروز حدود ۳ هزار و ۶۴۰ روستا تحت پوشش قرار گرفته، آبرسانی به برخی از روستاها واقعاً کار سخت و مشکلی است به جهت این که دسترسی سختی دارد، ایستگاه‌های پمپاژ، مخازن آبی که باید احداث شود سخت است و بعضی از این روستاها در حد ده‌ها یا صد‌ها کیلومتر باید لوله گذاری انجام دهیم تا این آب را در دسترس مردم قرار دهیم.
همه آبی که در شبکه وجود دارد همه آب شرب است یعنی ما جایی نداریم که آب شبکه آب لوله کشی و غیر قابل شرب باشد؟
امینی: شرکت‌های آب و فاضلاب متولی تأمین آب شرب و بهداشت هستند یعنی آبی که ما در شبکه قرار می‌دهیم حتی اگر به مصرف بهداشت هم برسد مکلفیم استاندارد‌های آب شرب را رعایت کنیم و این یک مقدار کار را سخت می‌کند.
ولی در دنیا معمولاً یک تفکیکی وجود دارد، آب شرب با آب بهداشتی؟
امینی: نه این جوری نیست، کشور‌هایی که هم مطالعه شده، هم بازدید کردیم این کشورها هم به جهت نگرانی‌هایی که وجود دارد که اگر فردی از این شبکه آب بهداشت استفاده شرب کند تمام استاندارد‌های آب شرب را پاس می‌کنند و می‌گذرانند، حتماً باید شبکه‌ای که آب در آن قرار دارد آب سالم و بهداشتی باشد.
چون بعضاً شنیده می‌شود که مثلاً ما آب مصرفی شرب مان با آب بهداشتی مان متفاوت است یا آب تصفیه شده استفاده می‌کنیم برای شرب؟
امینی: این تصفیه خانه‌هایی که من بازدید کردم حالا چه در کشور‌های آسیایی و چه کشور‌های اروپایی و تصفیه خانه ها، استاندارد‌های آب شرب را دارند و این نگرانی وجود دارد که اگر فردی استفاده کرد دچار بیماری نشود و مشکلی به لحاظ سلامتی برایش پیش نیاید.
ما چقدر توانستیم منابع آبی جدید کشف کنیم و چقدر داریم از این منابع جدید آبی استفاده می‌کنیم؟
امینی: یکی از منابعی که مدنظر وزارت نیرو است و اهمیت دارد، منابع آب سطحی است در دولت سیزدهم بخشی از سد‌ها که دارد به بهره برداری می‌رسد و پروژه‌های آبرسانی در راستای تأمین آب شرب و بهداشت است که در کنارش تصفیه خانه، سامانه‌های انتقال و توزیع تعریف می‌شود، این‌ها منابع آب سطحی است که به سامانه‌های آبرسانی کشور اضافه می‌شود، بخشی از سامانه‌ها از منابع آب زیرزمینی تأمین می‌شود، منابع جدیدی که در آبخوان‌ها وجود دارد، کیفیت لازم را دارد و از آن استفاده می‌کنیم، ولی نگاه وزارت نیرو به خصوص در چند سال اخیر این است که از ظرفیت آب دریا استفاده کند و از ظرفیت آب شیرین‌کن‌ها که خوشبختانه در این زمینه برنامه‌های خوبی را وزارت نیرو تعریف کرده به خصوص استان‌های ساحلی، سیستان و بلوچستان، بوشهر، هرمزگان و خوزستان که برنامه ریزی ما این بوده که حدود ۳ و ۲ دهم میلیون نفر جمعیت را تحت پوشش سامانه‌های جدید آبرسانی و سبک جدید آبرسانی در کشور قرار دهیم که تاکنون حدود یک و ۴ دهم میلیون نفر آن انجام شده و ۱۰۵ سامانه تعریف کرده بودیم که ۸۴ سامانه دارد به بهره برداری می‌رسد و نکته بسیار مهمی که اتفاق افتاده، سامانه‌های انتقال آب قرار است سامانه شرقی انتقال آب به سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی است یا سامانه مرکزی که کرمان، هرمزگان، یزد و اصفهان است بخشی از این آب را ما برای حوزه شرب از آن استفاده کنیم و در حوزه آب شرب کشور و منابع آبی تنوع بخشی داریم.
طرح جهاد آبرسانی از چه وقت آغاز شده و تاکنون چقدر توفیقات داشته؟
امینی: به جهت عقب افتادگی که ما در تأمین آب شرب و بهداشت روستاها داشتیم در ابتدای دولت آقای مهندس محرابیان یک برنامه ریزی و یک پیشنهادی را داشتند که ما بیاییم در قالب یک قرارگاهی که نه صرفاً مجموعه وزارت نیرو باشد، بخشی از دستگاه‌های دیگر در آن نقش داشته باشند، بتوانیم پروژه‌ای را تعریف کنیم و یک جهش مطلوبی را در حوزه تأمین آب شرب بهداشت روستا‌هایی که شبکه‌های فرسوده دارند یا منابع آبی پایداری ندارند یا شبکه توزیع وجود ندارد و از طریق آبرسانی سیار این‌ها را تأمین آب می‌کنیم، مشکلات شان را حل کنیم، در این قالب ۱۰ هزار روستا تعریف شد که در یک برنامه چهار ساله ما تأمین آب شان را انجام دهیم.
طرح جهاد آبرسانی فقط برای آب روستایی است؟
امینی: جهاد آبرسانی صرفاً طرح تأمین آب روستا‌هایی است که دچار تنش آبی هستند یا شبکه آب شرب ندارند. ۴ و ۷ دهم میلیون نفر از جمعیت روستاها را شامل می‌شد، یعنی در ۱۴۰۲ حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان پروژه تعریف شد که تاکنون حدود ۴۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و ۳ هزار و ۶۴۰ روستا خوشبختانه تاکنون بهره‌مند شدند.
البته اکنون دو سالی است که دارد اجرا می‌شود، درست است؟
امینی: دو سال است دارد اجرا می‌شود، یک مقدار به جهت بحث‌های تأمین منابع مالی در هفت هشت ماه گذشته ما دچار مشکل شدیم که خوشبختانه با تاکیدی که آقای رئیس جمهور کردند در این زمینه، همین روز‌های گذشته خوشبختانه منابع مالی خوبی تزریق شد.
یعنی علت کند پیش رفتن پروژه به دلیل تأمین نشدن منابع مالی بوده؟
امینی: با توجه به این که نزدیک ۷ هزار و ۲۳۰ تا از این روستاها را قرارگاه امام حسن مجتبی (ع) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی انجام می‌دهد، بخشی را خیرین و پیمانکاران خودمان انجام می‌دهند که حدود ۲ هزار ۷۷۱ است. این پروژه‌ها در قالب بخش پیمانکاران خصوصی و خیران را حدود ۷۵ درصد اکنون پیشرفت فیزیکی دارد و بیشترین روستاها را انجام دادند.
اکنون میانگین ۴۵ درصد که فرمودید برای کل پروژه مگر نیست؟
امینی: میانگین برای کل پروژه است، ولی بخشی را که خیران دارند انجام می‌دهند و پیمانکاران بخش خصوصی اکنون حدود ۷۵ درصد است.
چرا، چون مدیریت بهتری اعمال می‌کنند؟
امینی: به جهت این که خیران هم پای میدان آمدند و خوشبختانه خیلی خوب در حوزه تأمین آب شرب روستاها و بخشی که قرارگاه امام حسن مجتبی (ع) سپاه پاسداران بوده هزار و ۵۵۵ روستاست. اکثر این روستاها خوشبختانه به پیشرفت فیزیکی ۷۰ - ۸۰ درصد رسیده مثلاً در استان سیستان و بلوچستان، در استان خراسان جنوبی، خراسان رضوی پروژه‌ها به پیشرفت مطلوبی رسیده و ان‌شاءالله با تزریق اعتبارات در چند ماه آینده یک پیشرفت فیزیکی و بهره برداری خوبی را ما در حوزه روستاها خواهیم داشت.
فکر می‌کنید چه وقت تمام شود و به صد درصد برسد؟
امینی: این ۱۰ هزار روستا که جزو برنامه ما بوده را در قالب برنامه‌های شش ماهه تعریف کردیم و ان‌شاءالله تا ابتدای ۱۴۰۴ این ۱۰ هزار روستا را ما کامل به بهره برداری می‌رسانیم.
۱۰ هزار روستا را در شش ماه؟
امینی: نه، هر شش ماه یک بار یک تعداد از این روستاها به بهره برداری می‌رسند.
کل روستاها چقدر است مجموع شان فرمودید؟
امینی: ۱۰ هزار روستا است.
هر ۱۰ هزارتا در چه مدتی انجام می‌دهید؟
امینی: در چهار سال که بخشی را ۳ هزار و ۶۴۰ تا را عرض کردم تا انتهای آذرماه این آمار من است و بقیه روستاها را هم ان‌شاءالله تا شش ماهه اول ۱۴۰۴ کلاً تأمین آب پایدار را خواهیم داشت.
یعنی بعد از آن دیگر روستایی نداریم که آب نداشته باشد؟
امینی: البته این نکته را اشاره کنم که اگر این ۱۰ هزار روستا را از آب شرب و بهداشت بهره‌مند کنیم شاخص بهره برداری ان به ۹۰ درصد می‌رسد و این هم اشاره کنم که شاخص خوبی است در حوزه تأمین آب شرب روستاها، در بخش دیگری ۲ هزار و ۵۰۰ روستا دیگر را هم در قالب بخش دوم جهاد آبرسانی تعریف کردیم.
یعنی در مجموع ۱۲ هزار و ۵۰۰ روستا می‌شود؟
امینی: ۱۲ هزار و ۵۰۰ روستا می‌شود که شاخص برخورداری آب روستایی در دنیا حدود ۷۴ درصد است و می‌شود بگوییم ما کشورمان در حوزه تأمین آب روستاها قدم‌های خوبی برداشته و ان‌شاءالله بتوانیم با اقداماتی که انجام می‌دهیم این شاخص را به شاخص شهری نزدیک کنیم.
سیستان و بلوچستان و خراسان را هم فرمودید اتفاقات خوبی برای روستاهایشان افتاده؟
امینی: به خصوص ما در سیستان و بلوچستان که نگرانی‌هایی وجود داشت در بحث تأمین آب شرب و بهداشت روستاها، بیشترین روستاها را در سیستان و بلوچستان داریم تأمین آب انجام می‌دهیم، بیشترین اعتبار را در استان سیستان و بلوچستان داریم هزینه می‌کنیم که روستا‌هایی که آب شرب و بهداشت نداشتند، از منابع نامطمئن استفاده می‌کنند ان‌شاءالله تأمین آب‌شان صورت بگیرد.
منابع آنها معمولاً از کجا تأمین می‌شود؟
امینی: معمولاً سعی می‌کنیم منابع قابل اتکا و پایدار باشد. در سیستان و بلوچستان هم سد‌هایی را ما داریم که از آنها برداشت می‌کنیم و برداشت خواهیم کرد و هم منابع آب زیرزمینی که بخشی از این نکته را اشاره کنم که حتماً باید سامانه‌های آب شیرین کن را ما کنارش داشته باشیم.
اکنون آب شیرین کن در سیستان و بلوچستان فعال نیست، درست است؟
امینی: در سیستان و بلوچستان در شهر زاهدان داریم تأمین آب را از طریق آب شیرین کن انجام می‌دهیم
در سیستان و بلوچستان الان داریم تأمین آب بخشی از شهر زاهدان را از طریق آب شیرین کن تأمین آب می‌کنیم، شهر چابهار، کنارک این‌ها دارند از سامانه‌های آب شیرین کن استفاده می‌کنند، ولی نکته‌ای که وجود دارد به طور مثال در شهر چابهار دو هفته پیش حدود ۳ هزار متر مکعب در شبانه روز آب اضافه کردیم، حدود ۷ هزار مترمکعب دیگر تا آخر سال اضافه می‌کنیم. در شهر زاهدان و منطقه سیستان نگرانی وجود دارد از بابت تأمین آب آنها، خوشبختانه یک سامانه آب شیرین کن بزرگ که تقریباً دومین سامانه آب شیرین کن کشور خواهد شد را حدود صد هزار متر مکعب در شبانه روز را داریم آماده می‌کنیم و بنا داریم در تقریباً دو ماه آینده ۳۵ هزار مترمکعب آن را وارد مدار کنیم و دومین سامانه آب شیرین بزرگ کشور است که برنامه ریزی دولت این است که این را در یکی دو سه ماه آینده به بهره برداری برساند و نگرانی مردم سیستان را بخصوص منطقه سیستان را حل کند.
ما الان چه تعداد دستگاه آب شیرین کن در کشور داریم که دارند فعالیت می‌کنند و آب شرب تأمین می‌کنند؟
امینی: تقریباً در یک دهه گذشته سیاستی در مجموعه وزارت نیرو تدوین شد و به این سمت و سو رفتیم که بتوانیم از سامانه‌های آب شیرین کن برای تأمین آب شرب و بهداشت شهروندان و روستاییان عزیز استفاده کنیم، بیشتر در سواحل جنوبی این اتفاق افتاد، در همانطور که اشاره کردم، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، خوزستان و بوشهر، حدود سه میلیون نفر جمعیت کشور را در غالب صد سامانه آب شیرین کن از منابع دریا و زیرزمینی درحا حاضر ما داریم تأمین آب انجام می‌دهیم، همانطور که اشاره کردم ۱۰۵ سامانه در دولت سیزدهم تعریف شد که ۸۴ تای آن تقریباً به بهره برداری رسیده است و قرار است که یک عدد ۳ و ۲ دهم میلیون نفری به آن جمعیت قبلی اضافه شود.
سرمایه گذاری در حوزه آب شیرین کن جذاب است برای کسی که سرمایه گذاری کند؟
امینی: سابقاً سامانه‌های محدود آب شیرین کن را مجموعه شرکت‌های آب و فاضلاب احداث می‌کردند و به بهره برداری می‌رساندند. سامانه‌های آب شیرین کن از تکنولوژی بالایی برخوردار هستند، وزارت نیرو روش‌های تأمین مالی جدیدی را در غالب قرارداد بی او او و بی او تی تعریف کرده اند و سرمایه گذاران ورود پیدا کرده اند، در قانون بودجه کشور ردیفی باز شد به جهت تأمین خرید تضمینی آب از سرمایه گذارانی که می‌آیند سامانه‌های آب شیرین کن را احداث می‌کنند به جهت اینکه نگرانی سرمایه گذاران رفع شود، ردیفی را در لایحه بودجه سنواتی کشور درنظر گرفته اند و خوشبختانه به جهت نوسانی که در تخصیص این اعتبارات است بعضی از موقع‌ها ممکن است که آن تأمین صورت نگیرد، ولی تلاش مجموعه وزارت نیرو و سازمان برنامه و بودجه کشور این است که سامانه‌های آب شیرین کن را در تخصیص منابع اعتباری در اولویت قرار بدهد و خوشبختانه به جهت اینکه سعی کرده ایم در سامانه‌های آب شیرین کن و در مدل‌های مالی که تعریف می‌شود آن جذابیت را ما درنظر بگیریم الان این اتفاق افتاده است.
گفته می‌شود که بعضی از این سرمایه گذاران که در حوزه آب شیرین کن سرمایه شان را درگیر کرده اند، گله‌مند هستند از نوع پرداخت‌هایی که به آنها می‌شود.
امینی: در یکسال گذشته به جهت شرایطی که در بحث تأمین منابع بوده است، این اتفاق افتاد، ولی بخشی از آن حل شده است و یک اقدامی که اخیراً در لایحه بودجه ۱۴۰۳ بخصوص شخص آقای دکتر منظور این پیشنهاد را داشتند، این بود که ما به جهت اینکه سرمایه گذاران نگرانی از بابت سرمایه گذاری شان در این حوزه را نداشته باشند و آبی را که دراختیار ما قرار می‌دهند که در شبکه شرب قرار بدهیم، ما به ازای آن قیمت آن را دریافت کنند، در لایحه بودجه ۱۴۰۳ عنوانی را خواهیم آورد که نگرانی کلاً رفع شود و آنها بتوانند به منابع شان دسترسی پیدا کنند.
فناوری آن کاملاً وارداتی است یا بومی هم داریم؟
امینی: در سال‌های گذشته بحث تجهیزاتی که در حوزه آب شیرین کن‌ها استفاده می‌کردیم عمدتاً وارداتی بودند، خوشبختانه شرکت‌های دانش بنیان ورود پیدا کرده اند و بخشی هم از همین سرمایه گذاران‌ها است و الان حدود ۸۰ درصد از تجهیزات آب شیرین کن‌ها دارد در کشور تأمین می‌شود و تلاش این است که از ظرفیت شرکت‌های داخلی و شرکت‌های دانش بنیانی که در این زمینه کار کرده اند، استفاده کنیم.
چقدر در حوزه فاضلاب سرمایه گذاری در کشور کرده ایم الان و وضعیت در شهر‌ها و روستا‌های ما چگونه است؟
امینی: در دولت سیزدهم ما ۱۰۵ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان خروجی در حوزه آب و فاضلاب قرار است که هزینه کنیم البته این به قیمت روز است تاکنون ما حدود ۵۵ هزار میلیارد تومان پروژه را در غالب طرح‌های آبرسانی و طرح‌های فاضلاب که اعم از تصفیه خانه‌های آب است و تصفیه خانه‌های فاضلاب و شبکه‌های فاضلاب است و سامانه‌های آب شیرین کن و جهاد آبرسانی هزینه کرده ایم و ۴۹ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان هم انشاالله در دو سال آینده در این بخش ما هزینه می‌کنیم. در بخش فاضلاب کشور حرکتی را از سه دهه پیش شروع کرد و علاوه بر بحث شبکه آب در حوزه فاضلاب هم ورود پیدا کرد و این پساب‌ها را بعنوان ظرفیت آبی به بیلان آب کشور اضافه کرد. درحال حاضر حدود ۵۴ درصد جمعیت کشور تحت پوشش شبکه‌های فاضلاب هستند، سالانه ما یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون مترمکعب پساب را در تصفیه خانه‌های فاضلاب مان داریم، حدود ۲۶۵ تصفیه خانه که ۲۶۵ تصفیه خانه را ما هفته گذشته در استان گلستان در شهر گنبد کاووس با حضور آقای رئیس جمهور داشتیم، ظرفیت این تصفیه خانه‌ها حدود ۵ و ۸ دهم میلیون مترمکعب در شبانه روز است که ۳ هزار و ۸۰۰ کیلومتر خطوط انتقال داریم در سطح شهر‌های کشور و ۶۸ هزار کیلومتر شبکه جمع آوری فاضلاب و اخیراً ما در مجموعه وزارت نیرو، پساب‌های فاضلاب را بعنوان یک ظرفیت تأمین آب قلمداد می‌کنیم و جزء بیلان آب کشور، در بودجه ۱۴۰۲ بندی را آورده ایم که صنایع آب بری که امکان استفاده از پساب‌های فاضلاب را دارند مکلف کنیم و ترغیب و تشویق شان کنیم که ورود پیدا کنند و از این پساب‌ها استفاده کنند به جای اینکه از منابع آب سطحی و زیر زمینی که امکان استفاده در سایر بخش‌ها مثل شرب و کشاورزی وجود دارد، بیایند از پساب‌ها استفاده کنند که خوشبختانه در این زمینه فعالیت خیلی خوبی شکل گرفته است البته این فعالیت در تقریباً در هفت هشت سال گذشته بوده است که با وجود این بند قانونی می‌تواند این حرکت بسیار خوب را تسریع کند در مدیریت منابع آب کشور و بازچرخانی فاضلاب‌ها به چرخه تولید.
بعضاً مردم گله‌مند هستند از نرخ اتصال به شبکه فاضلاب؟ قبول دارید، حتی ممکن است برخی هزینه اولیه اتصال به این شبکه را نداشته باشند، شما برای آنها چه اقدامی انجام می‌دهید و اساساً فرآیند اتصال به این شبکه به چه صورت است؟
امینی: ما در شهر‌هایی که شبکه فاضلاب را احداث می‌کنیم و تصفیه خانه‌های فاضلاب را احداث می‌کنیم و هزینه‌های هنگفتی هم بابت اجرای این شبکه‌ها در سطح شهر‌ها داریم، انتظار می‌رود که همشهریان عزیز هم مراجعه کنند و به جای اینکه فاضلاب خانگی و فاضلاب انسانی به منابع آب زیرزمینی آسیب بزند، این‌ها در شبکه‌های جمع آوری و شبکه‌های انتقال قرار بگیرد، به تصفیه خانه فاضلاب منتقل شود و از این پساب‌ها در راستای توسعه کشور و تولید کشور، استفاده شود.
نکته‌ای که وجود دارد این است که شرکت‌های آب و فاضلاب انشعاب فاضلاب را تا درب منزل می‌توانند منتقل کنند و آن سیفون فاضلاب در آن نقطه قرار بگیرد، برخی از شهروندان امکان این را ندارند که از چاه‌های جذب سنتی شان این فاضلاب را وصل کنند به پشت سیفون فاضلاب، این باعث می‌شود که پیمانکاران دیگری که از بخش غیر از شرکت‌های آب و فاضلاب هستند این امکان را داشته باشند که این اتصال را صورت بدهند، یک بخش از نگرانی مردم در این بخش است، ولی شرکت‌های آب و فاضلاب درباره هزینه‌های برقراری انشعاب فاضلاب یا همان حق انشعاب فاضلاب براساس قانون مکلف هستند که عمل کنند و توصیه ما به همکاران مان در سطح شرکت‌های آب و فاضلاب هم این بوده است که به جهت اینکه ترغیب و تشویق کنیم مردم را، این هزینه‌ها را به صورت نقد و اقساط و اقساط بلندمدت دریافت کنند که این کار ارزشمند زیست محیطی و بهداشتی به نحو احسن انجام شود و جذابیت ایجاد شود.
الان توزیع پساب صنایع الزامی دارند که از پساب استفاده می‌کنند؟
امینی: ما در مرحله اول براساس قانون قصد داریم که آنها را ترغیب کنیم به جهت هم مسئولیت اجتماعی شان و هم اینکه یک آب پایدار دراختیارشان قرار بدهیم. چون مطلع هستید که منابع آبی که در صنایع استفاده می‌شود، منابع زیرزمینی، منابع سطحی، خیلی نمی‌تواند پایدار باشد، با یک خشکسالی متوالی، با یک از دست رفتن آبخوان ممکن است که دچار خلل شود و صنعت را نمی‌شود به آب ناپایدار گره زد، از این جهت است که از آنها دعوت کردیم و خواهش کردیم که به سمت پساب‌ها روی بیاورند، پساب فاضلاب به صورت پیوسته و پایدار است.
الان آماری دارید که چند درصد از صنایع از پساب استفاده می‌کنند؟
امینی: بله خوشبختانه در استان یزد، در استان کرمان، اصفهان، در برخی از استان‌های دیگر، مثل همدان، صنایع، حتی نیروگاه‌های وزارت نیرو الان دارند از پساب‌های فاضلاب استفاده می‌کنند، شرکت فولاد مبارکه، شرکت نیروگاه مفتح همدان، در تلاش هستیم که آن صنایعی که آسیب نمی‌بینند، آب فرآیندشان را بتوانیم از پساب تأمین کنیم.
الان قیمت تمام شده آب در کشور ما چقدر است و با چه عددی به دست مصرف کننده می‌رسد؟
امینی: متوسط نرخ فروش خانگی ما الان حدود ۹۷۹ تومان به ازای هر مترمکعب است و قیمت تمام شده این آب حدود ۳ هزار و ۳۲۰ تومان است. تفاوت را ملاحظه می‌کنید که ما درحقیقت این آبی را که در دسترس مردم قرار می‌دهیم، نزدیک به ۲۷ یا ۲۸ درصد قیمت آن را دریافت می‌کنیم، این در بخش خانگی است. در بخش غیرخانگی عدد فروش ما حدود ۸ هزار و ۳۹۲ تومان است، این‌ها صرفاً در حوزه شهری است، قیمت فروش ما در روستاها حدود ۸۳۸ تومان است، قیمت فروش و قیمت تمام شده، قیمت تمام شده آب در روستاها ۵ هزار و ۶۱۹ تومان است به ازای هر مترمکعب.
آیا با پرمصرف‌ها آن تعرفه‌های پلکانی الان اعمال می‌شود و برخوردی که با آنها چگونه است؟
امینی: به جهت حفظ منابع آبی کشور و اینکه این آب شرب و بهداشتی که دراختیار مردم قرار می‌گیرد، هزینه‌های هنگفتی بابت آن پرداخت می‌شود، توصیه اول ما به مردم کشور این است که مدیریت مصرف بهینه آب را در برنامه روزمره شان داشته باشند و یک تغییر سبک زندگی، با لحاظ مصرف بهینه آب، هیچ وقت ما توصیه نمی‌کنیم که کم مصرف کنند، ما به همشهریان و روستاییان عزیز توصیه مان این است که آب را بهینه مصرف کنیم، ولی در بخشی از قوانینی که وجود دارد، ما باید از ظرفیت تعرفه بعنوان یک عامل بازدارنده در حوزه مدیریت مصرف آب استفاده کنیم که این رویکرد را در تعرفه پلکانی لحاظ کرده ایم، خب الگوی مصرف آب در کشور الان حدود ۱۵ مترمکعب برای هر خانوار در ماه است.
رویکرد ما این است که افرادی که تا الگو آب مصرف می‌کنند، کمترین عدد را پرداخت کنند و به این نحو مردم تشویق شوند به سمت و سویی که به سمت پله اول حضور پیدا کنند و این آب سیو شود برای بخش‌های دیگر کشور و بتوانیم تأمین آب را انجام بدهیم، ولی برای بخش‌هایی که الگوی مصرف را رعایت نمی‌کنند، یک مقدار تعرفه افزایشی است، ولی باز هم همانطور که اشاره کردم به نرخ فروش، عدد قابل توجهی نیست و تا دو برابر الگو یک عددی است حدود تقریباً ۴۸ درصد آن قیمت را پر می‌کند و بیش از دو برابر الگو حدود ۷۲ درصد و باز هم ما در این زمینه خلأیی داریم که مردم به آن توجه لازم را ندارند.
بیشترین مصرف آب در کدام قسمت‌ها در کشور است؟
امینی: حدود ۹۲ درصد در حوزه کشاورزی، شش درصد تا هفت درصد حوزه شرب و مابقی آن در حوزه صنعت و سایر صنایع است که مابقی آن در سایر مصارف است.
بیشتر هدر رفت آن هم در حوزه کشاورزی است؟
امینی: این حوزه در غالب بخش مهم کشور در جهت تأمین امنیت غذایی و موضوعات دیگری که عزیزان ما در حوزه وزارت جهاد کشاورزی هستند، تأمین آب صورت می‌گیرد و قطعاً در حوزه تغییر الگوی کشت، تغییر سبک آبیاری که اخیراً در غالب کارگروه‌های سازگاری با کم آبی تعریف شده است و به صورت ماهانه برای هر استانی تعریف شده است که در حوزه کشاورزی چه اقداماتی صورت بگیرد، صنایع چه اقداماتی کنند، یا در حوزه شرب دارد برنامه هایش تدوین می‌شود و کارگروه‌ها فعال هستند که بتوانند این شاخص‌ها را کاهش دهند و مدیریت مصرف آب را در همه بخش‌های مصرفی کشور لحاظ کنند.
برای کنتور دار کردن چاه‌های آب کشاورزی چه اقدامی شده است؟
امینی: البته این اقدام را مجموعه وزارت نیرو براساس قانون دارد به نحو مطلوب پیش می‌برد که کلیه چاه‌های کشاورزی را کنتوردار کند و از این طریق یک سبک اعمال حاکمیت و حکمرانی در حوزه برداشت آب‌های کشاورزی داشته باشیم.
بخش تحمیل آب کشاورزی و اقداماتی که در این حوزه صورت گرفته است.
امینی: در این حوزه، همکاران ما کار می‌کنند و قطعاً گزارش‌های آن را به اطلاع و نظر مردم عزیز خواهند رساند.
دیدگاه‌تان را بنویسید