صادرات نفت ایران به دوره برجام رسید

سطح صادرات نفت ایران به‌رغم تحریم‌های گسترده غرب، به بالاترین حد خود از سال۲۰۱۹ و در طی ۶ سال گذشته رسید. به باور کارشناسان و فعالان بازار جهانی نفت، به موازات انتظار برای کاهش منازعات در خاورمیانه، دنیا افزایش تولید و صادرات نفت‌خام ایران را باور کرده است.

صادرات نفت ایران به بالاترین حد خود در ۶ سال‌اخیر رسیده و به‌رغم تحریم‌های یک جانبه غرب، به اقتصاد این کشور‌ برابر با ۳۵‌میلیارد دلار در سال‌رونق بخشیده است. بر اساس گزارش شرکت داده ورتکسا، تهران در سه ماه اول سال‌جاری میلادی، به طور متوسط یک‌میلیون و ۵۶۰‌ هزار بشکه نفت در روز فروخته که تقریبا تمامی آن توسط چین خریداری‌شده‌است. این میزان، بالاترین سطح فروش نفت ایران از سال ۲۰۱۹ است.

موفقیت ایران در صادرات نفت خام، بیانگر یکی از دلایل اصلی است که ایالات متحده و اتحادیه اروپا به‌دنبال افزایش فشار بر تهران پس از حمله تنبیهی موشکی و پهپادی این کشور به اسرائیل هستند. واشنگتن و اتحادیه اروپا با هدف منصرف‌کردن اسرائیل از تشدید درگیری با تهران یا انتقام جویی نظامی، در حال تدارک تحریم‌های جدید علیه جمهوری اسلامی هستند.

جنت یلن وزیر خزانه داری آمریکا، این هفته اعلام کرد ایران «به‌صورت علنی» به صادرات نفت خود ادامه می‌دهد و اقدامات پیشگیرانه بیشتری برای مهار تجارت نفت ایران در حال بررسی است.

روز‌های دشوار صنعت نفت

از ابتدای سال‌۱۳۹۷، با خروج ترامپ از برجام، روز‌های سخت صنعت نفت ایران آغاز شد تا جایی‌که کاهش محسوس فروش و تخفیف‌های نجومی را شاهد بودیم، اما پس از گذشت ۶ سال‌چند اتفاق مهم در این صنعت در حال خودنمایی است؛ نخست آنکه ایران و همچنین مصرف‌کنندگانش، به‌فروش و خرید تحت‌تحریم عادت کرده، علاوه‌بر این رویکرد سیاسی آمریکا به‌گونه‌ای بوده که گویی تحریم نفتی کشورمان همچون زمان ترامپ اولویت نبوده یا این تحریم‌ها موفقیت حداکثری به هر دلیل نداشته‌است. این وضعیت موجب شد تا ادبیات بازاریابی و فروش نفت خام ایران تغییر کرده و مشتری‌ها، مخصوصا برخی پالایشگاه‌های خاص چین وضعیت فعلی را بپذیرند که شاید قرارداد ۲۵‌ ساله ایران و چین نیز در این‌خصوص موثر بوده است.

رشد تقاضا برای نفت خام ایران

این روند موجب شد تا پالایشگاه‌های چینی به نفت ایران عادت‌کرده تا تغییر خوراک برایشان دشوار باشد. این وضعیت سبب شد تا تقاضا برای نفت ایران ایجاد شود و متعاقب آن تلاش کشورمان برای تولید حداکثری نفت خام در اولویت اصلی وزارت نفت قرار گیرد. البته تغییر رویکرد فروش و بازاریابی نفت خام ایران را نمی‌توان نادیده گرفت، اما این تغییر بازهم نیاز به به روز رسانی روزشمار دارد تا جایی‌که بتوان فروش نفت را به یک رویه مالی مرسوم تبدیل کرد و شاید استفاده از گواهی‌سپرده نفت خام صادراتی بتواند فاکتور مهمی در این‌خصوص باشد.

در هر حال، صادرات نفت ایران پس از ۶ سال به دوران موسوم به برجام رسیده یا به آن بسیار نزدیک شده‌است. نکته مهم آنکه آمار‌های صادرات رسمی نفت خام ایران با یک فاز تاخیر اعلام می‌شود، بنابراین از هم‌اکنون انتظار داریم آمار‌های رسمی جذابی مخابره شود، اما باید یک نکته را نیز در این‌خصوص مدنظر قرار داد، نوسان قیمت جهانی نفت خام در بحبوحه تنش‌های خاورمیانه از افت نرخ شدید در روز‌های اخیر حکایت دارد تا جایی‌که برنت کف ۹۰ دلاری را از دست داد و تا لحظه تنظیم این گزارش، با نزدیک به یک‌درصد سقوط روزانه به نزدیکی ۸۶ دلار در هر بشکه رسید.

این مطلب نشان می‌دهد که به موازات انتظار برای کاهش تنش در خاورمیانه، دنیا افزایش تولید و صادرات نفت خام ایران را باور کرده‌است، بنابراین یک رخداد جذاب برای نفت ایران رقم خورده است. اتفاق بسیار مهمی که نمی‌توان از کنار آن به سادگی گذشت، زیرا فروش نفت خام بسیار دشوارتر از فرآورده‌ها و میعانات گازی است، بنابراین حامل‌های انرژی صادراتی ایران به شرایط مطلوبی در تقاضا و فروش دست‌یافته‌اند. این موارد به‌معنای آن است که اگر به هر دلیل با کاهش مصرف داخلی، یا افزایش تولید بتوان عرضه صادراتی را افزایش داد، می‌توان رقم برجسته‌ای ارزآوری را نصیب کشور کرد که نمی‌توان از این واقعیت به سادگی عبور کرد.

اولویت صادرات حداکثری نفت و فرآورده

با توجه به وضعیت بازار‌های جهانی همچنین تقاضای موجود، می‌توان گفت که تلاش برای صادرات حداکثری فرآورده یا حامل‌های انرژی به یک اولویت تبدیل شده که می‌تواند مهم‌ترین فاکتور برابر رشد بهای ارز باشد. شاید صحبت‌کردن از تلاش برای مدیریت مصرف داخلی چندان برای برخی تصمیم‌سازان جذاب نباشد که با توجه به قانون بودجه، احتمالا شدنی نیست، اما هرگونه صرفه‌جویی مردمی می‌تواند محرکی برای حمایت از اقتصاد ملی باشد، شاید مردم بتوانند با مدیریت مصرف به‌صورت اختیاری سرعت گیر جذابی برای نرخ ارز آزاد باشند. نکته دیگر آنکه سرمایه‌گذاری‌های بسیاری در حوزه انرژی صورت‌گرفت که به مرور زمان اثرات آن خودنمایی خواهد کرد؛ در حالی‌که اهمیت آن نیز بیشتر از گذشته خواهد بود.