بازار حواله خودرو کساد شد

تا چند ماه پیش کافی بود در یکی از پلتفرم‌های ثبت آگهی واژه «حواله خودروی داخلی» را جست‌و‌جو کنید تا انبوهی از آگهی‌ها را که قیمت‌های نجومی برای حواله پیشنهاد داده‌اند ببینید، اما حالا اگر این کار را کنید تعداد کمتری آگهی می‌بینید و حتی قیمتی که برای حواله پیشنهاد می‌دهند نیز به طور محسوسی کمتر شده است. به نظر می‌رسد افزایش قیمت کارخانه‌ای خودرو که به کاهش فاصله قیمت بین کارخانه و بازار منجر شده، باعث شده است که بازار غیرقانونی خرید و فروش حواله خودرو‌های داخلی به نوعی رکود برسد و برخی از دلالان از این بازار خارج شوند. اما اگر در این پلتفرم‌ها واژه «حواله خودروی وارداتی» را جست‌و‌جو کنید خواهید دید که بخشی از دلالانی که از بازار حواله محصولات داخلی خارج شده‌اند حالا سر از بازار حواله خودرو‌های وارداتی درآورده‌اند. تعداد آگهی‌های مربوط به این خودرو‌ها همچنان بالاست و قیمت آنها نیز کماکان قابل‌توجه است.

پیش از این بار‌ها وزارت صمت و پلیس در مورد غیرقانونی بودن خرید و فروش حواله اخطار داده‌اند، اما تا پیش از کاهش اختلاف قیمت کارخانه و بازار خودرو شاهد بودیم که این دست از اخطار‌ها تاثیری بر بازار زیرزمینی حواله خودرو نگذاشته بود چراکه اختلاف قیمتی که وجود داشت سود بادآورده‌ای را برای دلالان ایجاد می‌کرد که به هرحال مسیر خود را برای کسب آن پیدا می‌کردند. برای مثال خرید و فروش حواله یک دستگاه هایما برای آنها ۱۵۰ میلیون تومان سود داشت. این سود به میزانی بود که برای کسب آن دست به ریسک یا زحمت دور زدن قانون بزنند، اما با کاهش حاشیه سود حواله خودرو دیگر این صرفه اقتصادی در میان نیست یا بسیار کمرنگ‌تر شده است.

مجموع اتفاقاتی که در بازار حواله خودرو رخ داده حاوی دو درس مهم برای سیاستگذاران است. اول اینکه تنها برخورد قهری برای کاهش دلالی در بازار خودرو کافی نیست بلکه سیاستگذاران باید به سمتی بروند که انگیزه دلالی کاملا از بین برود. وقتی کاهش حاشیه سود خرید حواله برای دلالان توانسته چنین تاثیری بر بازار حواله بگذارد، حذف حاشیه سود می‌تواند به کلی پای واسطه گران را از این بازار خارج کند. درس دیگر اینکه افزایش عرضه و تسهیل گری در دسترسی متقاضیان به خرید خودرو می‌تواند از دلالی در بازار خودرو بکاهد. کمااینکه برای خودرو‌های وارد‌ شده با سهمیه جانبازی که عرضه آنها بسیار محدود است شاهد فعالیت شدید دلالان هستیم.

جزئیات قیمتی حواله خودرو

خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» برای بررسی بازار سیاه خرید و فروش حواله خودرو با چند نفر از کسانی که در پلتفرم‌های ثبت آگهی اقدام به انتشار آگهی خرید حواله خودرو کرده بودند تماس گرفت. از یکی از آگهی دهندگان قیمت حواله سورن پلاس را پرسیدیم. در پاسخ می‌گوید: «اگر حواله سورن پلاس XU ۷ است، نمی‌خریم، چون بعد از افزایش قیمت‌ها، قیمت کارخانه‌ای آن تقریبا مثل بازار است و حاشیه سودی ندارد. اما اگر سورن پلاس EF ۷ است حدود ۸۰ تا ۹۰ میلیون تومان بسته به موعد تحویل آن را خریداری می‌کنیم.»

 از وی پرسیدیم چرا نسبت به گذشته قیمت کمتری را پیشنهاد می‌دهد؟ می‌گوید: «قیمت این حواله قبلا تا ۱۵۰ میلیون تومان می‌رسید، اما با نزدیک شدن قیمت کارخانه‌ای به قیمت بازار سود آن خیلی کمتر شده است. مثلا هایما قبلا در کارخانه ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان نسبت به بازار ارزان‌تر فروخته می‌شد، بنابراین اگر کسی حواله آن را می‌خرید، پول خودرو را هم پرداخت می‌کرد و در بازار می‌فروخت حداقل ۱۵۰ میلیون تومان «خیر» می‌کرد، اما حالا سود خریدار حواله همین خودرو به حدود ۵۰ میلیون تومان رسیده و پیشنهاد قیمت بالاتر برای خریدار نمی‌صرفد. قیمت حواله بعضی خودرو‌های ارزان‌قیمت‌تر حتی به ۳ تا ۴ میلیون تومان رسیده است که به زحمت خرید و فروش آن نمی‌ارزد.»

اما در مورد خودرو‌های وارداتی گرچه شاهد کاهش نسبتی قیمت حواله هستیم، اما تعداد آگهی‌های مربوط به این دست از خودرو‌ها افزایش داشته است. چرا که همچنان سود قابل‌توجهی در خرید و فروش حواله این خودرو‌ها وجود دارد. برای مثال بهای حواله یک دستگاه تویوتا کرولا کراس به ۳۶۰ میلیون تومان می‌رسد. تفاوت قیمت نمایندگی و بازار برای این محصول بسیار قابل‌توجه بوده و به حدود یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان هم می‌رسد چراکه بهای نهایی این خودرو در سامانه یکپارچه حدود ۲میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان بوده و در بازار حدودا ۳میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان خرید و فروش می‌شود بنابراین خریدار این حواله اگر قصد خرید و فروش خودرو در بازار را داشته باشد حدود یک میلیارد تومان سود می‌کند. حواله سوزوکی جیمنی نیز حدود ۴۰۰ میلیون تومان است. این خودرو از طریق سامانه یکپارچه به بهای ۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان است. 

بهای این خودرو در بازار به حدود ۳میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان می‌رسد؛ بنابراین اختلاف قیمت ۶۰۰ میلیون تومانی برای این محصول وجود دارد و خریدار حواله با احتساب قیمت حواله و خودرو و فروش آن در بازار ۲۰۰ میلیون تومان سود می‌کند. گرچه این سود برای برخی از محصولات نسبت به گذشته کمتر شده، اما همچنان آنقدری سود دارد که بتواند انگیزه دلالان برای حضور پررنگ در این بازار را تقویت کند. اما بیشترین آگهی‌های ثبت‌شده در بخش حواله خودرو‌های وارداتی مربوط به محصولاتی است که با سهمیه جانبازان وارد شده، از آنجا که خودرو‌هایی که با این سهمیه وارد شده‌اند، نسبت به دیگر خودرو‌های وارداتی متفاوت هستند، بهای حواله آنها هم بالاست.

 برای مثال قیمت حواله تویوتا راوفور کلیوس با سهمیه جانبازی به یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان می‌رسد؛ بنابراین دلالان در خرید و فروش این دست از حواله‌ها بسیار فعال هستند؛ بنابراین در بخش خودرو‌های وارداتی با امتیاز جانبازی، بازار همچنان داغ است. حواله بنز C ۲۰۰ با امتیاز جانبازی حدود ۴ میلیارد تومان معامله می‌شود، چرا که قیمت بازار آن به بیش از ۲۴ میلیارد تومان می‌رسد.

در بخش خودرو‌های داخلی، افزایش نسبی قیمت رسمی خودرو به خوبی تاثیر خود را گذاشته و بازار حواله را به رکود کشانده است. اما در بخش خودرو‌های وارداتی، به دلیل محدودیت عرضه و اختلاف قیمت قابل‌توجه با بازار آزاد، همچنان شاهد فعالیت گسترده دلالان هستیم. این تجربه می‌تواند چراغ راهی برای اصلاح سیاست‌های بازار خودرو باشد.