تشخیص اختلالات شخصیتی در مشاوره ازدواج/ با کدام شخصیت ها ازدواج ممنوع است؟

زهرا السادات پورسید آقایی با بیان اینکه یکی از موارد بسیار حائز اهمیت در ازدواج تناسب تیپ‌های شخصیتی زوجین است، اظهار کرد: زمانی که از تیپ‌های شخصیت سخن به میان می‌آید، در واقع از نقشه‌ جغرافیای درونی، نوع واکنش‌ها و رفتارهای بیرونی فرد صحبت می‌شود. نوع ادراک، احساس و رفتار مخصوص هر تیپ شخصیتی متفاوت است و از همین رو براساس تیپ‌های شخصیتی می‌توان چگونگی کنش و واکنش فرد، حل مسائل و میزان سازگاری و سایر مسائل پیش‌بینی شود.

وی با تاکید بر اینکه شخصیت، تاثیرات پایداری بر کیفیت روابط زناشویی دارد که برخی از ویژگی‌های شخصیتی می‌توانند عامل تشدیدکننده تنش‌ها و تعارضات میان زوجین باشند، گفت: ممکن است تعارضات به بزرگترین عامل تهدیدکننده تداوم روابط زوجین تبدیل شود. 

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه انواع متفاوتی از تیپ‌های شخصیتی وجود دارد که برخی از آنها برای ازدواج تناسب بیشتری با یکدیگر دارند، یادآور شد: در مقابل تیپ‌های هنجار شخصیتی متفاوت، اختلالات شخصیتی متفاوتی نیز وجود دارند. اختلالات شخصیتی یعنی صفات شخصیتی افراد، انعطاف‌ناپذیر و ناسازگار است به طوریکه موجب اختلال قابل ملاحظه ذهنی فرد خواهد شد. به همین دلیل در مشاوره ازدواج حتما باید اختلالات شخصیتی طرفین مورد بررسی قرار گیرد.

به گفته پورسیدآقایی، به طور کلی اختلالات شخصیتی به سه گروه تقسیم می‌شود که اختلالات شخصیتیِ گروه اول نیز شامل سه نوع اختلال شخصیت پارانویید، اختلال شخصیت اسکیزوتایپی و اختلال شخصیت اسکیزویید است‌ و ازدواج با گروه اول جز ممنوعیت‌هاست؛ به عبارتی اگر در مشاوره مشخص شود که یکی از طرفین ازدواج، مبتلا به یکی از اختلالات شخصیتی این گروه هستند، ممنوعیت این ازدواج به آنها توصیه می‌شود.

این استاد دانشگاه با اشاره به اختلال شخصیت پارانویید توضیح داد: افراد دارای اختلالات شخصیت پارانویید، الگویی از بی‌اعتمادی و سوءظن فراگیر نسبت به دیگران را دارند که سبب می‌شود فرد تمام انگیزه‌های دیگران را بدخواهانه تعبیر کند. این اختلال معمولا در بزرگسالی افراد شکل می‌گیرد و نمایان می‌شود. 

وی در ادامه به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی اشاره کرد و گفت: افراد دارای این اختلال نیز الگوی فراگیر کاستی‌های اجتماعی و میان فردی را دارند که افزون بر تعریف‌های شناختی و ادراکی، ناراحتی شدید یا کاهش توانایی در برقراری روابط صمیمانه نیز در آنها وجود دارد؛ این اختلال نیز از اوایل بزرگسالی آغاز می‌شود. این دسته از افراد نیز مانند افراد دارای اختلال پارانویید خصوصیاتی مانند بدبینی، روابط عاطفی سرد و انزوا و گوشه‌گیری، تفکرات عجیب جادویی و تجربه‌های ادراکی غیرمعمول و انحراف را دارند.

این مشاور خانواده در ادامه به سومین شخصیت اختلال زیرمجموعه گروه اول تحت عنوان اختلال شخصیت اسکیزویید اشاره و بیان کرد: ویژگی اصلی این اختلال وجود الگوی کناره‌جویی از روابط اجتماعی و محدود بودن دامنه تظاهرات هیجانی در موقعیت‌های بین فردی در فرد است. این الگو نیز در اوایل بزرگسالی شکل می‌گیرد و افراد مبتلا به این اختلال، مشابه به دو گروه اختلال شخصیت اسکیزوتایپی و پارانویید هستند با این تفاوت که افکار بدبینانه در آنها کمتر است. در واقع این دسته از افراد به چهره سنگی معروفند و به هیچ وجه توانایی لذت بردن از زندگی را ندارند.

این مشاور خانواده با اشاره به گروه دوم از اختلال شخصیت که به آنها خوشه ب گفته می‌شود، افزود: اختلال شخصیت مرزی نیز در گروه دوم اختلالات شخصیتی قرار دارند که ویژگی اصلی آنها نیز، الگوی فراگیر از بی‌ثباتی در روابط بین‌فردی، خودانگاره و عواطف در این افراد است. به همراه تکانش‌گری آشکاری که در اوایل بزرگسالی آغاز می‌شود و در زمینه های مختلف به چشم می‌خورد، این افراد چرخش‌های ناگهانی در خلق و تفکرات و رفتار و روابط بین فردی را نیز تجربه می‌کنند.

وی به اختلال شخصیت ضد اجتماعی که جز ممنوعیت‌های ازدواج نیز عنوان می‌شود اشاره کرد و افزود: در این دسته از اختلالات نیز الگوی فراگیر بی‌اعتمادی و تجاوز به حقوق دیگران وجود دارد. این اختلال از نوجوانی شکل می‌گیرد و تا اوایل بزرگسالی ادامه پیدا می‌کند. این افراد تکانشی هستند و حقوق دیگران را زیر پا می‌گذارند و کتک کاری و احتمال قتل در آنها وجود دارد.

به گفته وی، علاوه بر برخی اختلالات شخصیت، برخی اختلالات روان‌پریشی مانند اسکیزوفرنی، اسکیزوافکتیو و اختلالات هذیان بددلی یا هذیان گزند و آسیب نیز از ممنوعیت‌های ازدواج است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه سایر اختلالات شخصیت جز ممنوعیت‌های ازدواج نیستند بلکه جز محدودیت‌های ازدواج هستند، یادآور شد: به طور مثال اختلال شخصیت خودشیفته و اختلال شخصیت نمایشی، وسواسی ـ جبری و منفعل ـ مهاجم نیز اختلال شخصیتی هستند که ازدواج با آنها ممنوع نیست، بلکه جز محدودیت‌های ازدواج به شمار می‌روند، به طوریکه باید در مرحله مشاوره پیش از ازدواج تشخیص داده شوند و سپس فرایند درمان شخص جهت آمادگی او برای ازدواج شروع شود. این نکته مورد اهمیت است که همسر آینده فرد نیز باید از مشکلاتی که ممکن است با آن مواجه شود، آگاه باشد.

پورسیدآقایی ادامه داد: یکی از محدودیت‌های ازدواج، اختلال دو قطبی است که فرد دو دوره شیدایی و افسردگی را می‌گذراند؛ ازدواج با افرادی که دارای این نوع اختلال هستند محدودیت دارد. به این معنی که می‌شود با افراد دچار اختلال دو قطبی ازدواج کرد اما دارای شرایطی است؛ در ابتدا روانپزشک باید شدت بیماری و عود بیماری فرد را طی سال بررسی کند. از آنجایی که این اختلال با مصرف دارو قابل درمان است و احتمال بهبودی وجود دارد، احتمال آنکه بتوان ازدواج مناسبی داشت وجود دارد، مشروط بر اینکه همسر وی حتما باید از بیماری او آگاه باشد و بداند که احتمال انتقال این بیماری به فرزند نیز وجود دارد. همچنین آگاه باشد که علائم بازگشت به بیماری و دوره‌های عود آن چگونه است.

وی تاکید کرد که پنهان‌کاری برای فرد مبتلا به این بیماری موجب اضطراب و تشدید بیماری فرد خواهد شد.

این مشاور خانواده معتقد است که ممنوعیت‌ها و محدودیت‌هایی برای ازدواج با افراد دارای اختلال شخصیت وجود دارد. دسته‌ای از اختلالات شخصیت گروه اول و برخی از اختلالات شخصیت گروه دوم که پیشتر مطرح شد، جزو ممنوعیت‌ها و ما بقی آنها جزو محدودیت‌ها هستند.

این استاد دانشگاه درباره نحوه تشخیص اختلالات شخصیت در پیش ازدواج گفت: اختلالات شخصیت در مشاوره ازدواج با مصاحبه‌های دقیق روانشناس و مشاوره ازدواج و با انجام تست‌ها قابل تشخیص است‌. از همین رو بحث مشاوره ازدواج جزء ضروریات و واجبات است. همانطور که تست‌های ژنتیک و آزمایش‌های خون قبل از ازدواج ضروری و واجب شمرده می‌شوند، مشاوره ازدواج نیز واجب است.

وی تاکید کرد: ممنوعیتها و محدودیتهای روانپزشکی در ازدواج شامل۱۰ تا ۲۰ درصد افراد جامعه است و امر فراگیری در جامعه محسوب نمی‌شود.